CZTERY OBSZARY SKUTECZNOŚCI – krótko i na temat.

2. Prostota

Ten obszar został „zgwałcony” przez system edukacyjny, który w Europie trwa już od ponad ośmiuset lat. Postawienie doktryny religijnej w samym środku i indoktrynacyjnego celu oraz postawienie nauczyciela na piedestale, jako „pierwszego po Bogu”, doprowadziły do zbudowania paradygmatu w społeczeństwach europejskich, który mówi, że trzeba mieć pokorę przed kompleksowością i złożonością tego świata. To znowu doprowadziło do wynaturzenia – do przekonania, że doskonałe to skomplikowane i rozbudowane – wymagające nakładów środków i wiedzy. W efekcie – do wyeliminowania w nas poczucia, że „Geniusz leży w prostocie”. To Albert Einstein protestował, słusznie strofując, że

„Wyjaśnienia powinny być tak proste, jak to tylko możliwe, ale nie prostsze”.

A jak daje sobie z tym radę natura, czyli jak dajemy sobie radę my, ludzie jako cząstka tej natury? Pokazuje to Nassim Nicholas Taleb, autor czwartego obszaru skuteczności w tym tekście – antykruchości:

„Jeśli człowiek musiałby wykonywać operacje optymalizujące pośród dużej liczby zmiennych, nawet przy tak dużym mózgu jak nasz, strasznie dużo czasu zajmowałoby podejmowanie decyzji w sprawach bardzo prostych. Potrzebujemy więc „skrótu”; to emocje powodują, że nie odwlekamy wszystkiego w czasie. (…) Psycholodzy nazywają je „układem smarowania rozumu”.

Jednak nasze mózgi są zaczopowane masą informacji, które uważamy za ważne, ale nie mamy odwagi przyznać, że to informacje w druzgocącej większości bezużyteczne. Zwraca na to uwagę już w szesnastym wieku Michel Eyquem de Montaigne: „Bystra głowa jest lepsza od zapełnionej.” Słynny Bruce Lee dorzuca: „Nie należy gromadzić, lecz eliminować. Nie chodzi o to, by codziennie mieć więcej, lecz by mieć mniej. Najwyższym stopniem rozwoju zawsze jest prostota.”

Homo sapiens nauczył się wytwarzać „nadmiar” oraz produkować coraz to lepsze urządzenia – ale nie nauczył się tym zarządzać, co między innymi doprowadziło do wyścigu o „więcej niż inni”. Ta choroba ostatnich dwustu lat spowodowała, że non stop za czymś gonimy lub przed czymś uciekamy.

Jakże pomocne mogą być w tych czasach słowa Greka, Demokryta z Abdery, który w około 400 roku p.n.e. stwierdził: „Mądry jest ten, kto cieszy się z tego co ma, a nie ten, którego smuci niedostatek.” Setki lat później Henry David Thoreau dorzucił:

„Bogactwo człowieka jest proporcjonalne do liczby rzeczy, bez których może się obejść.”

A potem zauważył, że „Wszystko co dobre, występuje w naturze i jest za darmo.”

Jakie to proste…

3. Nielinearność

Przez setki lat uczono nas, że należy być posłusznym jedynej słusznej doktrynie – tej reprezentowanej przez władze świeckie czy też kościelne. Odstąpienie od jedynego słusznego myślenia było karane. I choć nigdy nikomu nie udało się zrealizować w stu procentach żadnego, podzielonego na etapy, planu – to wciąż brniemy w myślenie, że najprostsza droga z punktu A do B jest linia prosta. To jedna z głównych przyczyn naszego braku skuteczności, naszego ciągłego bycia w „niedoczasie” i ciągłej gonitwy za rzeczywistością, zamiast cieszenia się nią. Dzieje się tak, mimo, że właśnie natura i nasza codzienność pokazują nam wszechobecność i matczyną dominację nieliniowości, nazwanej przeze mnie NIELINEARNOŚCIĄ. Aby ją zacząć rozumieć, warto poobserwować świat i naturę, warto zacząć oswajać się z myślą, że nasza intuicja z czasów pierwotnych została zagłuszona przez „rozwój mnożenia” i że bardzo złudne jest myślenie o schyłku „wzorcowości natury”. Teraz, gdy przyspieszenie zmian zachwiało naszym poczuciem stabilności, natura daje nam znać, że pójście po prostej linii najmniejszego oporu prowadzi do jeszcze większego oporu. Posłuchajmy tych, którzy ten fakt zauważyli…

Bezpośrednio uczynił to Georg Christoph Lichtenberg, mówiąc: „Droga prosta jest najkrótsza, ale na ogół wymaga najwięcej czasu, aby dojść nią do celu.” Jego kolega po fachu inaczej ujął temat, choć zauważył to samo: „Utarte drogi są najbezpieczniejsze, trudno się jednak łudzić, że wypłoszyć tam można dużo zwierzyny.” Andre Gide

Popatrzmy teraz na kilka nielinearnych obserwacji i zadajmy sobie pytanie: Czy nasza intuicja tak nam podpowiada w codzienności? Zacznijmy od analizy skuteczności w czasie.

„Nie spieszy się ten, kto chce osiągnąć swój cel.” Egipskie

„Im bardziej się spieszysz, tym mniej nadążasz.” Lew N. Tołstoj

„Przyszłość należy do tego, kto wie, jak czekać.” Rosyjskie

Ten sam temat ujął niezwykle wnikliwie John Gunther:

„Źródłem wszelkiego szczęścia jest spożyte bez pośpiechu śniadanie.”

A teraz oczywiste oczywistości dla naszego rozumu J, choć nie dla naszej intuicji…

„Prawdziwy ogrodnik nie kultywuje roślin, tylko glebę.” Perskie

„Kto boi się zostać pokonanym, z pewnością poniesie klęskę.” Napoleon

„Żeby dyskutować trzeba umieć słuchać.” Zenon z Kition

I dalsze „dowody” wszechpanowania nielinearności:

„Istotą geniuszu jest wiedzieć, co pomijać.” William James 

„Jesteśmy odpowiedzialni nie tylko za to, co robimy, ale także za to, czego nie robimy.” Molier

„Odwaga to panowanie nad strachem, a nie brak strachu.” Mark Twain

„Zwracając uwagę na to, do czego ludzie podchodzą cynicznie, można odkryć, czego im brakuje.” George S. Patton

Dla tych, którzy boją się ryzykować, bo można popełnić błąd:

„Ekspert to człowiek, który popełnił wszystkie możliwe błędy w bardzo wąskiej dziedzinie.” Niels Bohr

A teraz przeskok na inny obszar: „Dyscyplina to wolność.” Jocko Willink

Przyszedł czas na sferę komunikacji międzyludzkiej i tu jest nie inaczej – nielinearność jest wymiarem skuteczności i motorem pożądanych efektów…

„Kiedy przestaje ci zależeć na tym, żeby zawsze mieć rację, z zaskoczeniem zauważasz, jak mało energii marnujesz na przekonywanie wszystkich do swoich poglądów.” Peter Attia

„Dobry dyplomata improwizuje to, co ma powiedzieć oraz dokładnie przygotowuje to, co ma przemilczeć.” Charles Maurice Talleyrand

Wszystko, o czym mowa w obszarze nielinearności to niebezpośredniość, to świadomość faktu, że szybko i krótko to niebezpiecznie i nieskutecznie i nawet, jeżeli to zrozumiałe, gdy się czyta, to przecież trudne do wdrożenia – bo nawyk jest drugą naturą człowieka. Czy możemy więc rezygnować? Cóż, rzeczywistość i właśnie natura nie pozwolą nam na to. Różnica jest tylko w punkcie startu – możesz być proaktywny, zacząć już pracować nad tym – lub reaktywny, czyli gdy życie Cię do tego zmusi. Tyle, że w tym drugim wariancie koszt zmian jest niewspółmiernie większy. Paradoksalnie przód może oznaczać tył i odwrotnie – a zauważyła to królowa rumuńska, Carmen Sylva zwana Elżbietą

„Głupota pcha do przodu, by była widoczną. Mądrość zostaje w tyle, by widzieć.”

Czy to wszystko jest rzeczywiście trudne? Cóż, jakie to ma znaczenie? I tak nas to czeka. I nie wiem, czy końcowy cytat w tej części powinien cieszyć czy smucić…

„We wszystkich procesach rozumowania najkrótszą drogę odkrywa się na końcu.” Samuel Taylor Colerdige

4. Antykruchość

To pojęcie jest najnowsze w nomenklaturze naszej codzienności. Jednocześnie uważam je za zdecydowanie najważniejsze w dążeniu do osiągnięcia poczucia równowagi w świecie chaosu. Przyjrzyjmy się czym jest antykruchość zdefiniowana przez twórcę tego pojęcia:

„Niektórym rzeczom służą wstrząsy; rozwijają się i rozkwitają pod wpływem zmienności, błędów, przypadkowości, nieładu i stresu; przygody, ryzyko i niepewność to ich żywioł”. To właśnie „rzeczy” antykruche. Nassim Nicholas Taleb

Chaos to ruch, zmiana, niespodziewane, niewiadoma. Jeśli jednak potrafimy zaakceptować fakt, że jest sztorm i będzie cały czas trwał, przestanie nas paraliżować i zaczniemy zastanawiać się, jak się do niego dostosować, a nawet jak wykorzystać jego energię. Antykruche oznacza uczące się otoczenia i zmian w nim zachodzących oraz rozwijające się w taki sposób, aby w tych zmianach istnieć jak w zaakceptowanej, przyjaznej rzeczywistości. W zrozumieniu tego pojęcia mogą nam pomóc Ci, którzy je zgłębili, mimo, że w ich czasach taka nomenklatura nie istniała… Posłuchajmy głosów praktyków…

„Naszym zadaniem na tym świecie nie jest osiąganie sukcesu, ale znoszenie porażek z zachowaniem pogody ducha.” Robert Louis

„Ile zaradności bierze się z niedostatku? Ile przedsiębiorczości z głodu i biedy? Ile wytrwałości z tego, że nie wszystko zawsze przychodzi od razu? Ile spokoju, bo przeżyło się już niejedną burzę…?” AUTOR NIEZNANY

Mistrzem wdrażania antykruchości był jegomość, który stwierdził:

„Niepowodzenie jest tylko sposobnością do użycia inteligencji do dalszego działania.” Henry Ford

Następny guru skuteczności zauważa częstą antykruchość w biznesie:

„Twoi najbardziej niezadowoleni klienci są najlepszym źródłem do nauki.” BILL GATES,

A wtóruje mu Carlton Fisk: „Nie to, co osiągasz, ale to, co przezwyciężasz, definiuje Twoją karierę.”

Oczywiście, czasami dobrze się potłuc… naprawdę?

„Może to dobrze robi człowiekowi, jeśli od czasu do czasu upadnie. Byle tylko nie potłukł się na kawałki.” John Maxwell Coetzee

A jeśli się potłuczesz? Cóż, człowiek nie zna granic swoich możliwości…

„Drzewo złamane przez życie puszcza boczne pędy.”

Antykruchość, jak porównał ją Taleb, jest jak hydra, której, w zależności od sytuacji, odrasta kolejna głowa. Choć to się kojarzy nie najlepiej, jeśli zamienimy tę metaforę na przyrównanie do półpłynnej masy, która nie tracąc nagle zasadniczych parametrów, dostosowuje się do zmiennych warunków, pozostanie nam obraz sytuacji, w której „coś” uczy się i rozwija bez względu na to jakie zmiany zachodzą, a w czasie tego procesu. Nie narzeka, akceptując ten stan rzeczywistości jako naturalność. Dlatego, jakże trafnie i precyzyjnie zauważa potrzebę zmian w naszym podejściu do wspomagania rozwoju człowieka James P. Carse:

„Kto wie, jak zaradzić niespodziewanemu, jest (tylko) wyszkolony. Kto jest przygotowany na niespodziewane, jest (aż) wyedukowany.”

I to by było na tyle!